Aleksandrija se nalazi na severu Egipta, u delti reke Nil i na obalama Sredozemnog mora. Glavni je grad istoimenog guvernata, drugi po veličini grad u Egiptu i u Severnoj Africi, na čijem širem području živi oko 5 miliona ljudi. Njegova teritorija zahvata više od 70 km obale Mediterana. Takođe, to je najveća egipatska luka, koja učestvuje sa više od 80% u ukupnom uvozu i izvozu Egipta i važan industrijski centar, čemu, pre svega, doprinosi naftovod i gasovod koji prolaze preko Sueckog kanala. Zbog multietničkog sastava stanovništva i bogatog kulturno-istorijskog nasleđa koje su ostavili razni narodi i civilizacije – stari Egipćani, Grci, Rimljani, Arapi, kao i uticaja koji je pretrpela u vreme kolonijalnih osvajanja, Aleksandrija je najbolji primer kosmopolitskog grada. Ona je najveći grad–riznica kulturnih i istorijskih znamenitosti, arhitekture, umetnosti, starih zanata, muzeja, a sa druge strane, grad neizmernih prirodnih lepota, blage mediteranske klime, snežno belih preščanih plaža na obali Sredozemnog mora, poznat i kao „Biser Mediterana“. Zbog svega toga, ova čarobna metropola prosto mami turiste, a prevashodno nas, Evropljane, jer nam je, ne samo zbog geografskog položaja, već i zbog izraženih elemenata evropskog grada, bliži, razumljiviji i dostupniji od ostalih turističkih destinacija u Egiptu.

Arheološki dokazi pronađeni na poluostrvu Ras-El-Tin, koje je nekada bilo čuveno ostrvo Faros, svedoče o nastanjivanju ovog područja još u 3. milenijumu p.n.e. Nasuprot Farosa, tamo gde je danas smešten Pompejev stub, postojalo je malo ribarsko selo Rakitos, osnovano najverovatnije u 13. veku p.n.e.

Kada je 331. godine p.n.e. Aleksandar Veliki prošao kroz područje današnje Aleksandrije bio je zadivljen. Obala Sredozemnog mora, geografska tačka spajanja Evrope, Azije i Afrike, blaga mediteranska klima, jezero Marijut sa prozirno čistom vodom, delta reke Nil, kanal koji spaja sve ove vodene površine sa Crvenim morem, plodna zemlja u dolini Nila, sve to uticalo je na Aleksandra da stvori grad koji će biti prestonica njegovog budućeg velikog kraljevstva. Tako je ovde počeo da niče grad, koji i danas ponosno nosi ime ovog velikog vojskovođe i osvajača. Izradu projekta grada Aleksandar je poverio grčkom arhitekti Dinokratu sa Rodosa. Kamen temeljac postavljen je 7. aprila 331. godine. Sam Aleksandar označio je mesta gde će se podići gradske zidine, a onda je nastavio svoj put ka drevnom Memfisu i oazi Siva, gde se u hramu posvećenom vrhovnom egipatskom bogu Amonu molio za svoje kraljevstvo i pobede u predstojećim pohodima. Međutim, zaražen groznicom Aleksandar je 323. godine p.n.e. okončao svoj život u Vavilonu, a svoju novu prestonicu nikada nije ni video. Njegovo telo prebačeno je u Aleksandriju u kojoj je i sahranjen. Tokom vladavine dinastije Ptolemejida došlo je do prave ekspanzije u razvoju Aleksandrije. Ona postaje jedan od najvećih antičkih gradova, a sredinom 1. veka p.n.e. broj stanovnika se popeo na neverovatnih 500.000. Među populacijom najbrojniji su bili Grci, Jevreji i trgovci različitih nacionalnosti. Ptolemejidi su ostavili bogato nasleđe u ovom gradu. Iz njihovog vremena potiče jedno od sedam svetskih čuda starog sveta Svetionik na Farosu, podignut u periodu od 290. do 280. godine p.n.e., visok 135 metara, sa čijeg vrha se širila svetlost koja je osvetljavala prostor od 50 km unaokolo. Nažalost, usled brojnih zemljotresa, svetionik je više puta pretrpeo oštećenja, da bi se konačno srušio u prvoj polovini 14. veka. U vreme Ptolemejida sagrađeni su i Velika biblioteka, Heptastadion, Serapisov hram-svetilište, brojni drugi hramovi, Kraljevska palata itd.

Kada je Oktavijan Avgust osvojio Egipat 30. godine p.n.e. Aleksandrija je posle Rima bila drugi najveći grad na svetu. Tada je priključena Rimskom carstvu, a pod vlašću Rimljana Aleksandrija nastavlja svoj razvoj. Međutim, Aleksandrija je kasnije postala mesto čestih sukoba između pagana i Hrišćana, da bi u kasno-antičkom periodu bila jedan od najvećih centara Hrišćanstva i jedan od tri najvažnija Vizantijska grada.

Arapi su preuzeli vlast nad Aleksandrijom 642. godine. Njihovim dolaskom grad počinje da gubi svoj značaj. Nakon niza uzastopnih velikih zemljotresa, od kojih se poslednji dogodio 1323. godine, grad je ostao u ruševinama i mnoge njegove znamenitosti bile su ili potpuno uništene ili teško oštećene. Nažalost, Arapi nisu pokazivali interesovanje za obnavljanje grada. Oni su, doduše, tokom više od 11. vekova vladavine u Aleksandriji, podigli neka nova zdanja, ali je grad doživeo potpuni sunovrat.

Na čelu sa Napoleonom Bonapartom Francuzi osvajaju Aleksandriju 1789. godine. Ona je tada imala jedva 8.000 stanovnika. Britanci su porazili Francuze već 1799. godine i preuzeli vlast u Egiptu. Ponovni procvat Aleksandrija doživljava u prvoj polovini 19. veka, tokom vladavine Muhameda Alija Paše, turskog guvernera, koji se samoproklamovao u kralja Egipta. U njegovo vreme izgrađena je druga, Nova luka u Aleksandriji sa svetionikom i prokopan kanal kojim je Aleksandrija povezana sa rekom Nil. Broj stanovnik u gradu se popeo na više od 60.000. Britanci ponovo osvajaju Aleksandriju 1882. godine, a tokom njihove vladavine, koja je trajala narednih 70 godina, grad ponovo izrasta u metropolu. Nakon Drugog svetskog rata on postaje svetska turistička destinacija, mondensko letovalište i stecište svetske elite.

Danas je Aleksandrija pravi megalopolis, grad u kome se govori pet svetskih jezika, u kome žive Grci, Italijani, Englezi, Kopti, Arapi, Libanci, kulturno i naučno središte, metropola sa bezbroj znamenitosti, koju godišnje poseti više od 2,5 miliona turista.

Na nekadašnjem ostrvu Faros, gde je bio smešten svetionik, svetsko čudo starog sveta i koje je nasipom Heptastadion izgrađenim u 4. veku p.n.e. od strane u to vreme jednog od najvećih grčkih arhitekata Dinokrata sa Rodosa, pretvoreno u poluostrvo, danas poznato pod imenom Ras-El-Tin, od 1480. godine nalazi se Tvrđava Kajt-Bej, nazvana po sultanu Kajt-Begu, koji ju je podigao. Ruševine svetionika, za čiju obnovu Arapi nisu imali interesovanja, iskorišćene su za podizanje tvrđave. Iako je tri puta niža od starog svetionika, sa spoljašnjih zidina tvrđave pruža se veličanstven pogled na grad i na more. Na prostoru oko tvrđave načičkane su tezge sa brojnim suvenirima, među kojima najviše pažnje privlače morske školjke i zvezde, minijaturni alabasterni kipovi egipatskih faraona i božanstava, slike urađene na papirus, razglednice sa motivima iz Aleksandrije, orijentalni nakit i kutije za čuvanje nakita itd. Unutar zidina nalaze se brojne znamenitosti. Tu je najstarija džamija u Aleksandrijij, kao i dva veoma atraktivna muzeja. Muzej podvodnog sveta u kome su izložene preparirane ribe različitih vrsta, riblji skeleti, među kojima je posebno interesantan veliki skelet kita, a muzej ima i bogatu zbirku morskih zvezda, sipa i školjki. Sve to nalazi se u ambijentu improvizovanog morskog dna. Muzej starog oružja sadrži bogatu kolekciju najraznovrsnije vojne opreme i oružja iz različitih epoha, topova, topovskih đuladi, municije, pištolja, pušaka itd. Kada već govorimo o muzejima, najatraktivniji i najbogatiji je, svakako, Nacionalni muzej, jedan od najuređenijih egipatskih muzeja. Nalazi se u širem centru Aleksandrije, a njegove postavke izložene su na tri zasebna sprata zgrade u kojoj je smešten. U spratu ispod nivoa zemlje smeštene su brojne mumije, dok se na ostala dva sprata mogu videti zbirke sa preko 1.800 predmeta koji svedoče o svim periodima istorijskog razvoja Aleksandrije (antičko, koptsko i islamsko razdoblje), kao i eksponate koji su novijeg datuma. Treba još pomenuti i Kraljevski muzej dragog kamenja i nakita, posebno interesantan pripadnicama lepšeg pola, čija postavka se izlaže u palati princeze Fatime unuke Muhameda Alija Paše, a između ostalog, obuhvata vredne umetničke slike, statue, nakit, raznorazne ukrase i druge vredne predmete, koji su se nalazili u vlasništvu ovog egipatskog i sudanskog vladara. Najzad, ljubitelji antičkog razdoblja mogu da posete Grčko-rimski muzej čija riznica obuhvata eksponate iz antičkog perioda aleksandrijske istorije, među kojima je najvrednija statua svetog bika Apisa izrađena od crnog mermera.

U neposrednoj blizini Heptastadiona nalazi se stara Turska četvrt, odlično očuvana, sa uskim kaldrmisanim ulicama, sukovima, bazarima, brojnim prodavnicama, u kojoj se oseća duh orijentalne tradicije i kulture. Nedaleko od turske četvrti prema jugu, uz obalu mora smeštena je džamija Mursi Abu El-Abas, podignuta 1757. godine u čast istoimenog andaluzijskog sveca i šeika, baš na mestu gde je otkriven njegov grob. Ova najpoznatija i najveća džamija u Aleksandriji i jedna od najlepših na celoj mediteranskoj obali, izgrađena je od belog mermera, a posebno je interesantna noću, kada je osvetljena brojnim reflektorima, što joj daje još grandiozniji izgled. Njen zadivljujući minaret, visok 73 m i četiri kupole koje ga okružuju izgrađeni su prilikom restauracije obavljene 1943. godine. Na svega nekoliko stotina metara od džamije nalazi se četvrt sukova, tj. stara jevrejska četvrt sa bogatom ponudom najraznovrsnije robe, od beduinske odeće, preko prelepog nakita, pa sve do arapskih čajeva i lekovitih travki. U blizini se nalazi Aleksandrijska sinagoga, sagrađena polovinom 19. veka, prelepe unutrašnjosti, sa više od 700 sedišta i sa zatvorenom komorom koja krije 30 torinih svitaka. Najpoznatija ulica u Aleksandriji Al-Horeja čuva brojne građevine i spomenike antičkog doba. U drevna vremena zvala se Kanopski put, bila je oivičena kolonadama stubova, na njenom istočnom kraju nalazila se Kapija Sunca, a na zapadnom Kapija meseca. Smatra se da je na mestu poznatom kao El-Nebi Danijel sahranjen Aleksandar Makedonski, a odmah uz njega, na uzvišenju koje je u periodu Ptolemejida bilo znano kao Akropolj Aleksandrije, nalazi se svojevrstan simbol grada Pompejev stub sa dve statue sfinge, koji stoji i središtu ruina Serapijuma – hrama posvećenog grčko-egipatskom božanstvu Serapisu. Pompejev stub izgrađen je od crvenog granita, dopremljenog iz grada Asuana, udaljenog oko 1.000 km južno od Aleksandrije, visok je 27 m i težak oko 280 tona. Podigli su ga građani Aleksandrije kao spomenik rimskom caru Dioklecijanu. Na lokaciji ispod Dioklecijanovog spomenika nalaze se ostaci stare Aleksandrijske biblioteke. Biblioteku je osnovao oko 290. godine p.n.e. osnivač dinastije Ptolemejida, Ptolomej I Soter, a njegov sin Ptolomej II Filadelf je proširio biblioteku i dovršio njenu izgradnju. To je bila najveća biblioteka antičkog sveta, njena kolekcija sadržala je knjige sakupljene iz svih delova tadašnjeg civilizovanog sveta – grčka književna i filozofska dela, kao i prevedena dela napisana na skoro svim tada poznatim jezicima. Ukupan fond biblioteke brojao je više desetina hiljada knjiga, koje su, prema procenama, bile ispisane na 500 do 700 hiljada svitaka od papirusa. Knjige su čuvane u grandioznom kompleksu sačinjenom od brojnih objekata, od kojih su dva glavna bili Muzej i Serapis. U središnjem delu kompleksa nalazilo se deset velikih sala gde su se obavljala istraživanja. U muzeju su se proučavale razne nauke – filozofija, matematika, astronomija, geografija, istorija, filologija, biologija i izlagali eksponati vezani za te nauke. Na žalost, biblioteka je imala zlu sudbinu. Najpre je, 47. godine njen dobar deo izgoreo u požaru koji ju je zahvatio kada je Cezar spalio luku u Aleksandriji, zatim je Teodosije I naložio rušenje paganskih hramova, nakon čega su hrišćanski sledbenici aleksandrijskog patrijarha Teofila po drugi put spalili biblioteku, da bi sudbina biblioteke bila zapečaćena 642. godine, kada su Arapi spalili sve preostale rukopise. Tako su sva dela koja su se čuvala u ovoj biblioteci bila zauvek izgubljena. Nova biblioteka otvorena je 2002. godine, nakon 20 godina, koliko su trajali radovi norveške arhitektonske firme Snoheta. Impozantno zdanje nove biblioteke ima jedanaest spratova i oblik solarnog diska okrenutog prema Sredozemnom moru, a na granitnom zidu biblioteke isklesana su slova gotovo svih postojećih svetskih pisama. Ovo monumentalno zdanje obuhvata površinu od 40.000 m². U unutrašnjosti biblioteke, nalaze se, između ostalog, najveća čitaonica na svetu, veći broj specijalizovanih čitaonica, internet arhiva, planetarijum, četiri muzeja, Nobelova soba, više istraživačkih centara, virtuelne sobe, interaktivni sistem sa 9 projektora, jedini takve vrste u čitavom svetu, koji služi za multimedijalnu prezentaciju Egipta, ogromna konferencijska sala i brojni drugi sadržaji. Biblioteka danas ima kolekciju od preko 8 miliona knjiga. Na platou biblioteke nalazi se mermerna bista Aleksandra Velikog. U neposrednom okruženju biblioteke postoje ostaci rimskog pozorišta sa oko 800 mermernih sedišta, kao i ruine rimskog kupatila i rimske vile, poznate kao Vila ptica, čiju unutrašnjost ukrašavaju fascinantni mozaici ptica. Od Al-Horeje prema istoku smeštena je Grčka četvrt, sa brojnim rezidencijalnim zdanjima koja su izgradili bogati Grci početkom 20. veka. U ovom kvartu se nalazi Aleksandrijska patrijaršija. Katakombe Kom El-Shouqafa nalaze se u istočnom delu Aleksandrije, u četvrti Karmuz, a otkrivene su slučajno 1900. godine, kada je jedno magare propalo u njih. Katakombe su izgrađene u 2. veku kao porodična grobnica, da bi kasnije, sve do 4. veka predstavljale su javnu podzemnu grobnicu. Kompleks ima tri nivoa, stepenište, rotondu, veliku dvoranu, a sarkofazi su smešteni u nišama. Na drugom nivou, oko 30 metara ispod zemlje, do koga se stiže spuštanjem niz 99 stepenika, nalaze se dve impozantne statue koje verovatno predstavljaju vlasnike katakombi. U katakombama se prepliću razni stilovi – staroegipatski, helenistički, rimski i ranohrišćanski. Duž obale mora prostire se gradska promenada Korniš, duga 12 km, prelepo uređena, uz koju se nekada nalazila plaža i koja danas vodi do najlepšeg gradskog mosta San Đovani. Sa mosta se pruža idiličan pogled na grad i na Sredozemno more, a ispod njega nalazi se najlepša gradska plaža. Vrtovi Montaze, smešteni desetak kilometara istočno od centra grada, prostiru se na površini od preko 50 hektara. Ova atraktivna turistička zona nekada je bila rezervisana pre svega za predstavnike političke elite, o čemu svedoče dve impresivne palate, Al Salamlik, sagrađena krajem 19. veka kao rezidencija vladara Abasa II Himlija, u austrijskom arhitektonskom stilu i Al-Haramlek, zdanje sa elementima koji predstavljaju mešavinu arhitektonskih stilova Turske i Firence, podignuto od strane kralja Fuada I Egipatskog 1932. godine. Pored ovih grandioznih građevina, kompleks obuhvata: lovište, veći broj hotela i restorana, prelepo uređene parkovske površine sa šetalištima, sportske terene, kao i 5 plaža na kojima postoje odlični uslovi za ronjenje, surfovanje i druge sportove na vodi. Ljubiteljima ronjenja Aleksandrija, za razliku od letovališta na Crvenom moru, omogućava nezaboravnu avanturu potrage za brodovima potonulim u različitim istorijskim periodima, a neretko se u moru mogu pronaći i amfore, razne statue i drugi predmete koji su nekada pripadali moreplovcima. Sve znamenitosti Aleksandrije, najlepšeg grada na Mediteranu, ipak je nemoguće opisati rečima. Za njihov obilazak potrebno je izdvojiti više dana, možda i nedelja, a mi smo ovde opisali samo one najpoznatije i najzanimljivije. Saobraćajna infrastruktura Aleksandrije je perfektna. Dva aerodroma, El Nhounza i Bourg El Arab, međunarodna priobalna magistrala, pustinjska magistrala, kružni put i brojne druge saobraćajnice čine od Aleksandrije važno putno čvorište. Za prevoz u samom gradu koriste se železničke i tramvajske linije, autobusi i minibusevi i mnogobrojne taksi službe.