Istanbul je najveći grad u Turskoj, centar turske kulture i ekonomije i središte istoimenog vilajeta. Nalazi se u severozapadnom delu Turske, na Bosforskom moreuzu koji spaja Mramorno i Crno more i kojim su razdvojene Evropa i Azija, tako da Istanbul predstavlja jedini grad na svetu koji leži na dva kontinenta. Zapadni deo grada je u Evropi, a istočni u Aziji. Na Evropskoj strani nalazi se zaliv Zlatni rog, sa prirodnom lukom i poluostrvom u Mramornom moru, koje predstavlja stari deo grada i poznato je pod nazivom Istorijsko




poluostrvo. Sa druge strane zaliva smešten je novi deo evropskog Istanbula. U azijskom delu, preko Bosfora, nalaze se uglavnom stambene i poslovne gradske četvrti. Ukupna površina istanbulskog vilajeta je 5.220 km², od čega 1.539 km² pripada užoj gradskoj zoni. U Istanbulu živi oko 14 miliona ljudi. Klima je umereno kontinentalna, sa toplim i vlažnim letima i umereno hladnim, kišovitim i relativno snežnim zimama. U toku godine sneg padne u proseku 12 – 14 dana. Prosečna temperatura vazduha u najtoplijem julu iznosi 23,2^oC, dok najhladniji januar ima prosečnu temperaturu od 5,4^oC. Srednja godišnja vrednost količine padavina iznosi 870 mm/m², a prosečna brzina vetra je 17 km/h. Područje na kome je grad smešten, međutim, ima i jednu negativnu osobinu. Naime, tokom zadnjih 5 vekova, ovde se desilo više jakih zemljotresa sa vidljivim posledicama, poslednji 1999. godine, a na osnovu svojih istraživanja, geolozi predviđaju u naredne dve decenije još jedan snažan zemljotres.

Tokom svoje bogate istorije, Istanbul je više puta menjao naziv. U 8. i 9. veku p.n.e. ovde su se nalazila tračanska naselja Ligos i Semistra. Grčki pomorci iz Megare osnovali su 667. godine p.n.e. grad Vizantion, nazvan po njihovom vođi Vizantu. Kasnije su se na vlasti smenjivali Persijanci i Grci, a 196. godine grad potpada pod vlast rimskog cara Lucija Septimija Severa. Konstanti Veliki je 330. godine proglasio Vizantion za prestonicu rimskog carstva, a grad je najpre nazvao Novi Rim, da bi kasnije on postao Konstantinopolj ili Konstantinopolis. Od 395. do 1453. godine grad je prestonica Vizantijskog carstva. Ubrzani razvoj pretvorio je Konstantinopolj u najveći centra kulture, obrazovanja i pravoslavlja. Grad je i danas sedište vaseljenske patrijaršije. Carigrad ili Stambol, kako se kod nas često naziva Istanbul, 1453. godine, posle dugih borbi postaje prestonica Osmanskog carstva. Kada je 1923. godine proglašena republika Turska, glavni grad postaje Ankara, a Carigrad postaje zvanično Istanbul. Iako je i danas Ankara glavni grada Turske, ona je samo administrativni centar, dok je u svim ostalim oblastima u senci Istanbula, koji je bio i ostao kulturno, duhovno, obrazovno i uopšte, društveno sedište turske države.

Kao nekadašnja prestonica Rimskog, Vizantijskog i Osmanskog carstva, Istanbul je grad sa neprocenjivom vrednošću kulturno-istorijskog nasleđa i kao takav, grad sa neizmernim brojem atrakcija. Bogata zaostavština svedoči o tradiciji jedne od najvećih svetskih metropola, a duh prošlih vremena privlači ogroman broj turista kojima Istanbul nesebično otvara vrata brojnih crkava, džamija, palata, muzeja, starih bazara i drugih građevina. Sa druge strane, Istanbul je i moderan grad, sa luksuznim hotelima, restoranima, kafićima, diskotekama, savremenim šoping centrima i lepo uređenim šetalištima i plažama, grad koji godišnje ugosti više od 15 miliona turista.

Neki delovi istorijskog jezgra grada nalaze se na listi UNESCO-ve kulturne baštine. Carigradski hipodrom predstavljao je centar kulturnih dešavanja u tadašnjem Konstantinopolju. Izgradio ga je Konstantin Veliki oko 330. godine, na ostacima hipodroma podignutog početkom 3. veka, za vreme vladavine rimskog cara Septimija Severa. U to vreme je bio najveći hipodrom na svetu, koji je mogao da primi oko 100.000 posetilaca, a njegove dimenzije bile su 450×130 m. Tokom 4. krstaškog pohoda 1204. godine hipodrom je srušen, a danas se na tom mestu nalazi nekoliko njegovih ostataka – Egipatski obelisk iz 15. veka p.n.e, koga je u hipodrom preneo u 4. veku Konstantin Veliki, kolonada vizantijskih stubova, koji su u 10. veku, prilikom restauracije ukrašeni zlatnim reljefima, zatim serpentinska kolonada bronzanih stubova, kao i mermerna fontana koju je Istanbul dobio na poklon od Nemačke, krajem 19. veka. Carigradski bedemi predstavljali su najmonumentalnije zidine nekog utvrđenja ikad sazidane, sačinjene od 5 zasebnih celina podignutih u različitim vremenskim periodima (Zidine antičkog Vizantiona, Konstantinovi unutrašnji bedemi, Morski bedemi, Dvostruke kopnene zidine Teodosija II i bedemi gradskih kvartova). Danas su najbolje očuvani delovi dvostrukih kopnenih bedema Teodosija II, na kojima je više puta vršena restauracija. Crkva svete mudrosti (Aja Sofija ili Sveta Sofija) podignuta je u 6. veku, tokom vladavine cara Justinijana. Na mestu nedovršene crkve čiju je izgradnju započeo Konstantin Veliki i koja je izgorela u požaru, kao i crkve koju je podigao Teodosije II, koja je, takođe nestala u požaru tokom pobune Nika u Konstantinopolju 532. godine, izgrađena je u periodu od 532. do 537. godine nova crkva, jedno od najvećih remek-dela ne samo vizantijske, nego i celokupne svetske umetnosti i arhitekture. Na njenoj izgradnji radilo je više od 10.000 radnika, a radovima su upravljali Antemijus iz Trala i Isidorus iz Mileta, najbolje arhitekte toga doba. Crkva je izgrađena od kamena i opeke, a brojni impozantni stubovi su od mermera najboljeg kvaliteta, eksploatisanog iz Mramornog mora, Nikeje i Afrike. Centralnu kupolu, čiji je prečnik 32 m, nose četiri ogromna stuba, visine 55 m, a površina unutrašnjeg dela iznosi 70×75 m. Sveta Sofija je bila pravoslavna crkva sve do 1204. godine, kada je krstaši pretvaraju u katoličku crkvu. Od 1261. godine ponovo postaje pravoslavna svetinja. Sve do 1453. godine, kada Osmanlije osvajaju Carigrad i crkvu transformišu u džamiju, Aja Sofija je predstavljala najveći hrišćanski hram na svetu. Od 1935. godine u Crkvi svete mudrosti, najvećem simbolu Istanbula, nalazi se muzej. Crkva Svete Irine (Aja Irina) nalazi se u neposrednoj blizini Aja Sofije. Prvobitnu crkvu izgradio je Konstantin Veliki u 4. veku, ali je ona više puta bila oštećena, da bi današnju crkvu podigao Justinijan I 537. godine. U 8. veku car Konstantin V je crkvu ukrasio mozaicima i freskama, a u 11. i 12. veku ona je proširena.

Današnje dimenzije crkve iznose 100×32 m. Ova crkva se smatra najstarijim hrišćanskim hramom u Istanbulu. Nakon pada Carigrada 1453. godine, Osmanlije su je pretvorile u magacin za municiju. Sredinom 19. veka pretvorena je u arheološki muzej, 1874. godine postaje vojni muzej, da bi nakon Drugog svetskog rata otpočela njena restauracija. Danas se nalazi u dvorištu Topkapi palate i predstavlja izložbeni prostor. Crkva Hora ili crkva Hrista spasitelja podignuta je početkom 5. veka, tokom vladavine Teodosija II, a obnavljana je i ukrašavana više puta. Njen današnji izgled potiče iz prve polovine 14. veka, kada je njena unutrašnjost ukrašena zadivljujućim mozaicima i freskama, koje se ubrajaju među najlepše i najvrednije u vizantijskoj umetnosti. Krajem 15. veka pretvorena je u džamiju, a od 1948. godine u njoj se nalazi muzej. Posle Aja Sofije i Cisterne Bazilika, najposećenija je atrakcija Istanbula koja potiče iz vizantijskog perioda. Cisterna Bazilika izgrađena 532. godine od strane cara Justinijana I, kao rezervoar za snabdevanje carske palate vodom, koja je do cisterne stizala vijaduktima iz Beogradske šume, udaljene oko 20 km. Površina cisterne je 9.800 m², a zapremina oko 100.000 tona. Ona ima veliku umetničku i arhitektonsku vrednost, s obzirom da je sačinjena od jonskih, dorskih i korintskih mermernih stubova, koji služe kao nosači svoda cisterne. U cisterni se nalazi ukupno 336 stubova u 12 redova, uzetih iz okolnih antičkih grčkih hramova, najviše iz Apolonovog hrama u Didimu. Njihova visina je od 8 do 8,5 metara. Zidovi cisterne izrađeni su od cigle čija debljina iznosi 4 m i posebnog izolacionog sloja, kako voda ne bi dolazila u dodir sa ciglama. Ovaj podzemni biser vizantijske arhitekture smešten je između starog hipodroma i Aja Sofije, a njegova potpuna restauracija urađena je 1986. godine, tako da je danas u odličnom stanju i jedna je od najvećih atrakcija Istanbula. Topkapi palata sagrađena je u drugoj polovini 15. veka, u periodu od 1459. do 1465. godine, tokom vladavine sultana Mehmeda II, a predstavljala je rezidenciju turskih sultana gotovo 400 godina, sve do 1856. godine. Ovaj impozantan kompleks je sve vreme od svog osnivanja dograđivan i proširivan, tako da danas zauzima površinu od oko 60.000 m². U sklopu kompleksa se, pored glavnog dvora, nalaze brojne druge građevine, više džamija, nekoliko velikih uređenih dvorišnih površina itd. Od 1924. godine palata je pretvorena u Carski muzej, sa bogatom riznicom oružja, kostima, nakita i drugih predmeta vezanih za tursku kulturu i tradiciju. Najvredniji eksponati su ogrtač i mač proroka Muhameda, kao i veliki dijamant, kažu peti najveći na celom svetu.Palata Dolmabahče izgrađena je u 19. veku, kao sultanska rezidencija, tokom vladavine sultana Abulmedžita I, koji se u nju uselio 1856. godine. Dok je prethodna rezidencija sultana, Topkapi palata, karakteristična po orijentalnoj arhitekturi, Dolmabahče je podignuta po uzoru na evropske palate i predstavlja kombinaciju baroka, rokokoa i islamskog arhitektonskog stila. Ukrašena je brojnim fontanama, baštama sa cvećem, prelepim kapijama, a posebno je impresivan ogroman luster u centralnom holu palate, težak 4,5 t i sačinjen od 750 svetiljki. Ovo impresivno zdanje sastoji se od 334 sobe, 25 salona, 6 kupatila i većeg broja terasa. Prostire se na površini nešto manjoj od 15.000 m². Dolmabahče palata je poznata i po tome što je 1938. godine u njoj svoj život okončao osnivač moderne turske države Kemal Ataturk. Plava džamija nalazi se preko puta Aja Sofije, a poznata je i kao Ahmedija i kao Džamija Sultana Ahmeda, nazvana po Ahmedu I, koji ju je podigao u periodu od 1609. do 1616. godine, kao islamsku repliku Aja Sofije. Ime „plava“ nosi po 20.000 kamenih pločica plave boje na unutrašnjim zidovima džamije, koja je, inače, ukrašena i sa više od 200 prelepih vitraža i pažljivo isklesanim mermernim mihrabom, dok se na podu nalaze raskošni tepisi ručne izrade. Ova džamija je jedina od preko 500 istanbulskih džamija koja ima 6 minareta, a  smatra se najlepšom i najraskošnijom džamijom u celoj Turskoj.

Sulejmanova džamija izgrađena je 1557. godine po nalogu sultana Sulejmana Veličanstvenog. Kao i mnoge druge bogomolje u Istanbulu i Sulejmanija, kako još nazivaju ovu džamiju, je građena po uzoru na neprevaziđenu Aja Sofiju. Ona je druga po veličini džamija u Istanbulu, ima 4 velika minareta i mnoštvo lukova i kupola kojima je okružena glavna, 55 metara visoka i 25 metara široka kupola. U sklopu džamije nalazi se i mauzolej njenog ktitora Sulejmana Veličanstvenog i njegove žene, kao i grobnice sultana Ahmeta II i arhitekte Sinana, po čijem projektu je džamija napravljena.

Među mnogobrojnim džamijama u Istanbulu, čiji ukupan broj niko sa sigurnošću ne može da kaže, svojom lepotom, veličinom i značajem istuču se i Ejupova džamija (prva izgrađena džamija nakon pada Carigrada pod Otomansku vlast, podignuta 1458. godine), džamija Šehzada (iz 1548. godine), Rustem pašina džamija (sagrađena 1561. godine), Nova džamija ili džamija Jeni (17. vek) i mnoge druge.

Jedan od najvećih simbola Istanbula je Galata kula. Nalazi se severno od Zlatnog roga na vrhu jednog gradskog brda, na 140 m nadmorske visine i sa nje se pruža idiličan pogled na Istanbul. Prvobitnu kulu sagradio je 528. godine Justinijan I, pod nazivom Veliki bastion. Tokom Četvrtog krstaškog pohoda kula je 1204. godine srušena, a obnovili su je Đenovljani 1348. godine kao Hristovu kulu. Visina kule je 62 m, ima kružnu osnovu i prečnik 8,95 m. Njena potpuna rekonstrukcija urađena je 1990. godine, kada je postavljen i lift, a u njoj se danas nalazi više kafića, restoran i noćni klub.

Most Galata izgrađen je u poslednjoj deceniji prošlog veka, na mestu na kom su se ranije, tokom istorije, smenjivala 4 njegova prethodnika. Nalazi se na Zlatnom rogu i povezuje stari, istorijski deo Istanbula, sa ostalim gradskim četvrtima smeštenim u njegovom Evropskom delu. Most je dug 490 m, širok 42 m, ima pokretnu strukturu, a preko njega vode trake za motorna vozila, tramvajske šine i pešačke staze. Ispod saobraćajnice na samom mostu se nalaze brojne prodavnice, kafići, restorani i velika riblja pijaca, otvorena 2003. godine.

Trg Taksim predstavlja centar modernog dela evropskog Istanbula. Najveća je turistička zona u gradu, sa velikim brojem ugostiteljskih objekata, prodavnica i hotela. Na njemu je smešten Spomenik turske nezavisnosti iz 1928. godine, kulturni centar Ataturk i zgrada Istanbulske opere. Od trga se prema srednjevekovnoj đenovljanskoj četvrti Galata prostire 3 km duga Avenija Istiklala, najpopularnija pešačka zona u Istanbulu sa velikim brojem restorana, kafića, diskoteka, prestižnih butika, bioskopa, umetničkih galerija, crkvama i sinagogama, kao i konzulatima stranih država. Tokom vikenda ova avenija ugosti više od 3 miliona posetilaca.

Arheološki muzej u Istanbulu ima tri odvojene postavke – arheološku, Muzej starog orijenta i postavku islamske umetnosti. Ukupna muzejska riznica broji više od milion eksponata sa osvrtom na istorijsko razdoblje dugo više od 5.000 godina. Najvredniji predmeti muzeja su sarkofag Aleksandra Makedonskog, pronađen pre više od 1.600 godina, za koga je naknadno ustanovljeno da pripada persijskom kralju Abdalonimosu, brojni sarkofazi iz vizantijskog perioda, kao i veliki broj vizantijskih mozaika, Karamanski mirhab, Mirovni ugovor iz Kadeša, zaključen između Egipćana i Hetita u 13. veku p.n.e. itd. Muzej Turske i islamske umetnosti nalazi se u nekadašnjoj Ibrahim-pašinoj palati. Njegova zbirka sadrži više od 40.000 eksponata iz vremenskog perioda od 7. do 19. veka, vezanih za islamsku umetnost: stare islamske knjige, prepiske Kurana, kaligrafije, predmeti od srebra, grnčarija, keramika, tradicionalna turska odeća, a posebnu vrednost muzeja predstavlja bogata kolekcija ručno izrađenih turskih ćilima i ćebadi. Od brojnih ostalih muzeja u Istanbulu najveću pažnju privlače Muzej moderne turske umetnosti Dogankaj, Muzej UFO, jedan od četiri muzeja te vrste u čitavom svetu, Muzej velike palate itd.

Arhipelag Prinčevska ostrva obuhvata ukupno 9 ostrva u Mramornom moru, udaljenih između 19 i 28 km od Istanbula i predstavlja jedinstvenu turističku atrakciju. Iz Istanbula postoje brojne brodske linije do ovih ostrva, na kojima se mogu posetiti brojne znamenitosti, pre svega veći broj pravoslavnih crkava i manastira, a ostrva su poznata i po prelepoj prirodi i svojim peščanim plažama.

Za ljubitelje šopinga Istanbul je pravi raj. Tu je veliki broj tipičnih turskih bazara sa tradicijom dugom više vekova, među kojima je svakako najinteresantniji Veliki bazar ili Kapali čaršija, otvoren davne 1461. godine, sa više od 4.000 tezgi i prodavnica rasutih u preko 60 ulica. Kroz 4 bazarska ulaza dnevno prodefiluje oko 400.000 ljudi da bi videlo bogatu ponudu ručno izrađenih turskih tepiha, pamučne odeće i drugih tkanih proizvoda, kožne galanterije, zlatnog i srebrnog nakita, bakarnih i keramičkih predmeta, nargila i vodenih lula i mnogih drugih proizvoda. Ostali važni istanbulski bazari su Mahmut paša bazar, takođe otvoren u 15. veku, kao i Egipatski bazar (Misir čaršija), otvoren u 17. veku. Pored toga, kupoholičari mogu uživati i u obilasku nekog od mnogobrojnih modernih šoping centara, u kojima se tokom cele godine organizuju rasprodaje robe najpoznatijih svetskih marki.

Restorani u Istanbulu su raznovrsni. Najveći broj nudi tradicionalna jela turske kuhinje, a postoje i brojni restorani drugih kuhinja: italijanski, francuski, kineski, japanski, jermenski, iranski, meksički, švajcarski, restorani sa brzom hranom, kao i restorani namenjeni vegetarijancima. Takođe, Istanbul je grad koji nudi odličnu noćnu zabavu u brojnim kafićima, noćnim klubovima i diskotekama. Tokom godine u Istanbulu se organizuje veliki broj tradicionalnih festivala i manifestacija – Istanbulski modni vašar, Vodeni i filmski događaji, Međunarodni istanbulski filmski festival, Međunarodni pozorišni festival, Međunarodni istanbulski muzički festival i brojni drugi.

U gradu i njegovoj okolini postoji više od 20 odlično uređenih plaža, kako na Mramornom, tako i na Crnom moru. Među njima su najlepše: plaža True Blue, plaža BURC, plaža Dalia, Zlatna plaža, plaža Non-stop, plaža Solar itd.

Saobraćajna povezanost Istanbula je izvanredna. U njegovoj okolini nalaze se dva međunarodna aerodroma – na 20 km od centra grada prema zapadu nalazi se Istanbul Ataturk aerodrom, a aerodrom Sabiha Gokčen je udaljen 35 km jugoistočno od centra. Sa železničke stanice postoji redovna liniji za Bukurešt i više linija prema svim važnijim destinacijama u Turskoj. Takođe, Istanbul je odlično povezan drumskim saobraćajem, preko brojnih autoputeva koji prolaze kroz njega, kako sa Evropom, tako i sa svim delovima Turske. Najzad, kao važan lučki grad, pomorskim saobraćajem Istanbul je direktno povezan sa više destinacija u Evropi: Pirej, Dubrovnik, Venecija, Napulj, Marsej, Haifa i Odesa.